Kichwa: Kenya: Mahakama Kuu ya Haki yatangaza sehemu ya sheria ya fedha ya 2023 kuwa kinyume na katiba
Utangulizi:
Nchini Kenya, Mahakama Kuu ya Nairobi ilitoa uamuzi muhimu mnamo Novemba 28, 2023, ikitangaza kuwa sehemu ya Sheria ya Fedha ya 2023 ni kinyume na katiba Uamuzi huu unafuatia changamoto iliyoongozwa na upinzani na mashirika ya kiraia, ambayo yanakosoa hasa ubaguzi wa baadhi ya kodi za mapato. Katika makala hii, tutaangalia kwa undani zaidi athari za uamuzi huu na athari zake.
Ushuru unaochukuliwa kuwa wa kibaguzi:
Sheria ya fedha ya 2023, iliyotangazwa mwishoni mwa Juni, ililenga kuongeza mapato ya serikali kupitia ushuru mpya. Hata hivyo, baadhi ya kodi hizo zimetajwa kuwa za kibaguzi na Mahakama Kuu ya Haki. Hizi ni pamoja na ushuru wa nyumba, kodi ya mapato inayokusudiwa kufadhili nyumba za bei ya wastani. Majaji waliamua kwamba ushuru huu unapaswa kutumika tu kwa wafanyikazi katika sekta rasmi, ambayo inajumuisha ubaguzi dhidi ya wafanyikazi wasio rasmi.
Ushindi mseto kwa vyama vya kiraia:
Mashirika ya kiraia na vyama vya kisiasa vilivyowasilisha malalamiko dhidi ya sheria ya fedha ya 2023 vilipata ushindi mseto. Ingawa wangetaka sheria nzima itangazwe kuwa kinyume na katiba, mahakama ilikubali tu kodi fulani za kibaguzi. Licha ya hayo, ushindi huu bado ni muhimu na unaonekana kama hatua ya kuelekea kwenye mwelekeo sahihi na walalamikaji.
Urejeshaji wa kodi:
Suala muhimu ambalo sasa linaibuka ni urejeshaji wa ushuru uliokusanywa tangu kuanza kutumika kwa Sheria ya Fedha 2023. Mawakili wa walalamikaji wanataka kurejeshewa ushuru huu, huku mawakili wa Bunge na Ofisi ya Mapato ya Kenya wakiomba siku 45. kusimamishwa kwa hukumu ili kuruhusu huduma za ushuru kurekebisha. Wasiwasi mwingine ni kuhusiana na fedha za serikali, kwa sababu kulingana na wanasheria, Hazina isingeweza kurejesha kodi hizi.
Hitimisho:
Uamuzi wa Mahakama Kuu ya Haki kutangaza sehemu ya Sheria ya Fedha ya Kenya 2023 kuwa kinyume na katiba ni jambo muhimu ambalo linaangazia wasiwasi kuhusu ubaguzi wa kodi. Uamuzi huu unatoa mwanga wa matumaini kwa mashirika ya kiraia na vyama vya siasa vinavyoendelea kupigania haki zaidi ya kodi nchini. Kesi hiyo pia inazua maswali muhimu kuhusu ulipaji wa kodi zilizokusanywa tayari na marekebisho muhimu kwa mamlaka ya kodi. Muda utaeleza jinsi masuala haya yatatatuliwa na matokeo ya muda mrefu ya uamuzi huu yatakuwaje kwenye sera za ushuru nchini Kenya.