Raia wa Msumbiji wanapiga kura wiki hii kumchagua rais ajaye, wakitumai ataleta amani katika jimbo lenye utajiri wa mafuta na gesi kaskazini mwa nchi hiyo, lililosambaratishwa kwa takriban miaka saba na waasi wa kijihadi.
Takriban wapiga kura milioni 17 watampigia kura rais ajaye, pamoja na wabunge 250 na mabunge ya majimbo, siku ya Jumatano. Rais wa sasa, Filipe Nyusi, haruhusiwi kugombea tena baada ya mihula miwili.
Katika kipindi cha wiki sita cha kampeni, ambacho kilimalizika Jumapili, waliotangulia waliahidi kwamba ghasia kaskazini mwa nchi itakuwa kipaumbele chao kikuu, ingawa hakuna aliyewasilisha mpango madhubuti wa kukomesha.
Msumbiji inapambana na kundi linaloshirikiana na Islamic State ambalo limeanzisha mashambulizi dhidi ya jamii katika jimbo la Cabo Delgado tangu mwaka 2017, ikiwa ni pamoja na kuwakata vichwa na mauaji mengine.
Takriban watu milioni 1.3 wamelazimika kuyahama makazi yao. Takriban watu 600,000 wamerejea nyumbani kwa jamii zilizoharibiwa ambapo nyumba, masoko, makanisa, shule na vituo vya afya viliharibiwa, shirika la Umoja wa Mataifa lilisema mapema mwaka huu.
Wagombea walihitimisha kampeni zao siku ya Jumapili katika majimbo ya kaskazini na kati, wakizingatia maeneo bunge yenye viwango vya juu zaidi vya washiriki. Waliahidi kukabiliana na matatizo ya maendeleo yaliyochochewa na uasi huo.
Daniel Chapo, mgombea urais wa chama tawala cha Mozambique Liberation Front (Frelimo), aliuambia mkutano wa hadhara wiki iliyopita Pemba, mji mkuu wa jimbo la Cabo Delgado: “Lengo la kwanza la utawala ni kufanya kazi kukomesha ugaidi kwa kutumia njia zote zilizopo kurejesha amani. Amani ni sharti la maendeleo.
Frelimo, ambayo imetawala nchi tangu uhuru mwaka 1975, inapendelewa na wengi kushinda uchaguzi tena.
Lutero Simango, mgombea wa chama cha Democratic Movement cha Msumbiji, alitumia muda mwingi wa kampeni yake katika mikoa ya kati na kaskazini, akiahidi kushughulikia ukosefu wa madawa katika hospitali za umma, ukosefu mkubwa wa ajira na umaskini.
Venacio Mondlane, mgombea binafsi wa urais, pia aliahidi kukabiliana na ghasia katika eneo hilo. “Mara tu serikali yangu itakapokuwa madarakani, ninaweza kuwahakikishia kwamba utekaji nyara unaofanyika nchini, ikiwa ni pamoja na ugaidi huko Cabo Delgado, utatokomezwa ndani ya mwaka mmoja,” Mondlane alisema, akipokea shangwe kutoka kwa wafuasi wake.
Ufisadi na umaskini pia yamekuwa masuala makubwa katika kampeni, huku nchi ikikabiliwa na viwango vya juu vya ukosefu wa ajira na njaa, ikichangiwa na ukame mkubwa unaosababishwa na El Nino..
Kulingana na Shiŕika la Mpango wa Chakula la Umoja wa Mataifa, watu milioni 1.3 nchini Msumbiji wanakabiliwa na uhaba mkubwa wa chakula kutokana na ukame.
Chama tawala cha Frelimo pia kimekumbwa na kashfa za ufisadi, ikiwa ni pamoja na kashfa ya “tuna bonds”, ambayo ilisababisha wanasiasa kufungwa jela kwa kuchukua hongo ili kupanga dhamana ya mikopo ya siri kwa makampuni ya uvuvi yanayodhibitiwa na serikali.
Mikopo hiyo ilivamiwa, na Msumbiji ikabaki na deni “lililofichwa” la dola bilioni 2, na kusababisha msukosuko wa kifedha wakati Shirika la Fedha la Kimataifa liliposimamisha msaada wake wa kifedha kwa nchi hiyo.
Jumuiya ya Maendeleo ya Kusini mwa Afrika, kambi ya kikanda ya mataifa ya kusini mwa Afrika, ilituma ujumbe wa waangalizi 52 wa uchaguzi nchini humo. Ujumbe wa waangalizi siku ya Ijumaa ulitoa wito wa kutoegemea upande wowote kwa mashirika ya uchaguzi nchini humo wakati wa uchaguzi.
Chaguzi za mitaa zilizofanyika nchini Msumbiji mwaka jana zilikumbwa na madai mengi ya udanganyifu katika uchaguzi, na hivyo kuzua maandamano yenye vurugu baada ya Frelimo kushinda manispaa 64 kati ya 65. Muungano wa waangalizi wa uchaguzi uliripoti visa vingi vya kujaza kura, vitisho vya wapiga kura na kughushi matokeo kwa kupendelea Frelimo.
“Vyama vya siasa tayari vina misingi yao ya uchaguzi na wakati wa kampeni hatukuona chochote tofauti ikilinganishwa na chaguzi zilizopita. Itachukua kitu kikubwa kwa Frelimo kupoteza chaguzi hizi,” mchambuzi wa kisiasa Dercia Alfazema alisema.
Borges Nhamire, mtafiti katika Taasisi ya Mafunzo ya Usalama, alisema mshindi atarithi nchi inayokabiliwa na matatizo mengi.
“Rais mteule atajipata katika hali ngumu sana kwa sababu atachukua hatamu za uongozi wakati wa vita, na mabadiliko yoyote katika kipindi cha vita ni magumu sana,” Nhamire alisema.