Ulimwengu unaomboleza kifo cha mwanzilishi wa fedha na kiongozi mwenye maono, Tito Mboweni, ambaye urithi wake utaendelea kuhamasisha vizazi vijavyo. Aliyekuwa Waziri wa Fedha na gavana wa kwanza mweusi wa Benki Kuu ya Afrika Kusini, kifo chake kinaacha pengo kubwa sio tu nchini Afrika Kusini, bali katika bara zima la Afrika.
Tito Mboweni alikuwa zaidi ya mwanasiasa, alikuwa msomi aliyejituma na mtumishi makini wa nchi yake na Afrika kwa ujumla. Nilipata fursa ya kukutana naye mwaka wa 2023 alipokuwa kwenye bodi ya ushauri ya Shirika la Umoja wa Mataifa la Mpango wa Maendeleo (UNDP) nchini Afrika Kusini. Mijadala yetu ilikuwa ikiboresha, ikishughulikia changamoto zinazokabili vyama vya ukombozi na utawala barani Afrika. Mawazo yake juu ya kusawazisha maadili, uwajibikaji na uongozi wa kiutendaji yalikuwa ya wakati na muhimu katika kuunda mustakabali endelevu wa Kiafrika.
Maisha yake yanasimulia hadithi ya mabadiliko, akili na huduma. Akiwa na umri wa miaka 21, alijiunga na ANC uhamishoni nchini Lesotho, akitumia mbinu inayolenga elimu kuandaa vijana kutawala mara tu mapambano yalipomalizika. Safari yake imemfikisha katika nyadhifa mbalimbali muhimu, kutoka kwa waziri wa kazi wa Afrika Kusini baada ya ubaguzi wa rangi hadi gavana wa Benki Kuu kwa muongo mmoja.
Tito Mboweni alikuwa mtetezi mkubwa wa uongozi kati ya vizazi, akitambua umuhimu wa kuwashirikisha vijana katika miundo ya utawala pamoja na viongozi wenye uzoefu. Kwake yeye, nishati na uvumbuzi wa vizazi vichanga, pamoja na hekima ya viongozi wenye uzoefu, vilikuwa muhimu katika kujenga utawala endelevu.
Alitetea bila kuchoka utawala wa uwazi, akisisitiza kwamba “vipengele vidogo vya rushwa” lazima vishughulikiwe haraka ili kudumisha imani ya umma na kufanya upya taasisi za kisiasa. Kujitolea kwake kwa miundo ya utawala iliyo wazi hakuyumbayumba, akionya dhidi ya athari mbovu za mamlaka na kutoa wito wa makabiliano ya miingiliano hii.
Tito Mboweni alishawishika juu ya uwezo wa Umoja wa Afrika wenye nguvu na ufanisi, akiona ni muhimu kutetea maslahi ya bara hilo kwa kiwango cha kimataifa. Maono yake ya mshikamano barani Afrika yalienea hadi kwa watu wanaoishi nje ya nchi, na kuwahimiza Waafrika walio nje ya nchi kuendelea kushikamana na maendeleo ya bara hilo. “Umoja wa Afrika wenye nguvu ni bora kwa Afrika,” mara nyingi alirudia.
Tunapotafakari urithi wa Tito Mboweni, tunakumbushwa kuwa njia ya ukombozi ni mchakato endelevu. Uhuru wa kisiasa ni mwanzo tu, kinachofuata ni kutafuta utawala shirikishi, ukuaji wa uchumi endelevu na uadilifu katika uongozi.. Kujitolea kwake kwa mabadiliko ya Afrika, mustakabali unaozingatia haki, uwajibikaji na ustawi, kunatumika kama kielelezo na wito wa kuchukua hatua.
Kwa heshima ya uhai wake, lazima tuendeleze kazi aliyoipigania Tito Mboweni. Kama angetaka, tunabeba mwenge – kujenga Afrika ambayo mawazo yanatawala, ambapo nguvu inatumiwa kwa uadilifu na ambapo kila kizazi kinawezeshwa kuunda siku zijazo. Pumzika kwa amani, Tito Mboweni. Safari yako inaweza kuwa imeisha, lakini urithi wako ndio umeanza.
Maxwell Gomera, mwakilishi mkazi wa Shirika la Maendeleo la Umoja wa Mataifa (UNDP) nchini Afrika Kusini na mkurugenzi wa Africa Sustainable Finance Hub, akiongoza tafakuri ya muendelezo wa kazi ya Tito Mboweni katika kujenga Afrika imara na endelevu.