Ndani ya jumuiya ya wanaharakati wa hali ya hewa nchini Nigeria, pamoja na duniani kote, uhamasishaji ambao haujawahi kushuhudiwa unafanyika leo kupitia mamia ya vitendo kutaka serikali za Global North zilipe kila mwaka dola trilioni 5 kama malipo ya chini ya deni lao la hali ya hewa.
Mpango huu unalenga kupata fidia kwa nchi, idadi ya watu na jumuiya katika Ulimwengu wa Kusini ambao hubeba mzigo mkubwa wa majanga ya hali ya hewa, licha ya mchango wao mdogo katika utoaji wa hewa chafu duniani.
Ni jambo lisilopingika kuwa nchi zilizoendelea za Kaskazini mwa Ulimwengu zinawajibika kwa zaidi ya 75% ya uzalishaji wa hewa chafu uliokusanywa tangu enzi ya viwanda. Kinyume chake, Ulimwengu wa Kusini, unaoundwa na nchi zinazoendelea na ambazo hazijaendelea, huathiriwa kwa kiasi kikubwa na matokeo ya mabadiliko ya hali ya hewa, kama vile kupanda kwa viwango vya bahari, matukio mabaya ya hali ya hewa na uharibifu mkubwa.
Wanaharakati wa hali ya hewa wanasisitiza kuwa nchi tajiri zina jukumu la kuunga mkono hatua za hali ya hewa katika nchi zinazoendelea, kufidia hasara na uharibifu, na kuhakikisha mabadiliko ya haki kutoka kwa nishati ya mafuta kwenda kwa jamii zinazostahimili hali ya hewa na nishati mbadala.
Utafiti wa 2023 unaonyesha kuwa kufikia 2050, Global North italazimika kulipa $192 trilioni katika fidia sawa kwa Global South, hata kama ongezeko la joto duniani ni 1.5°C. Hii ni sawa na deni la kila mwaka la hali ya hewa la $5 trilioni, ikisisitiza ukubwa wa majukumu ya kifedha ambayo Global North inadaiwa na Kusini mwa Ulimwengu.
Maandamano hayo yanaashiria kilele cha wiki ya hatua ya kimataifa kabla ya Wiki ya Hali ya Hewa huko New York, ambapo mashirika ya kiraia yanadai kwamba nchi tajiri zilipe matumizi yao ya kutowajibika ya nishati ya mafuta, ambayo yanasababisha athari mbaya za hali ya hewa katika kiwango cha kimataifa. Vitendo hivi vinaangazia mateso katika maeneo kama vile Afrika, Asia, Amerika ya Kusini, Visiwa vya Pasifiki na Karibea, ambapo jamii zinavumilia matokeo ya kupoteza maisha, miundombinu iliyoharibiwa, kushindwa kwa mazao, maporomoko ya ardhi na kuharibu maisha.
Mkurugenzi Mtendaji wa Uwajibikaji wa Mashirika na Ushiriki wa Umma Afrika (CAPPA), Akinbode Oluwafemi, anasisitiza: “Kulipa majukumu ya kihistoria kusiwe na mjadala. Juu ya kanuni za haki, usawa na uwajibikaji wa pamoja, nchi ambazo maendeleo yao yamekuwa na madhara kwa mataifa yaliyo katika mazingira magumu ya Kusini mwa Ulimwengu lazima kujitolea kufadhili hali ya hewa. Kusita kwao kunaonyesha kukataa kwa makusudi, na tumeazimia kuwalazimisha katika mazungumzo yenye kujenga”.
Wakati mkutano wa kilele wa Umoja wa Mataifa wa hali ya hewa wa COP29 huko Baku, Azerbaijan ukikaribia mwezi Novemba, wanaharakati wanatoa wito kwa Global North kuchangia matrilioni, sio mabilioni pekee, kufadhili hali ya hewa. Lengo jipya la ufadhili wa hali ya hewa duniani linatarajiwa kuwa mojawapo ya maeneo muhimu ya mazungumzo katika COP29.
Mwezeshaji Mwenza wa Eneobunge la Wanawake na Jinsia la UNFCCC Gina Cortés Valderrama alisema: “Kwa muda mrefu sana, ufadhili wa hali ya hewa umeonekana kama hisani kutoka kwa matajiri hadi maskini. Lakini ukweli ni mgogoro wa kiikolojia unaosababishwa na ubeberu na unyonyaji wa kikoloni wa karne nyingi. Katika COP29, lazima tuzingatie upya fedha za hali ya hewa kama suala la haki. Global North inadaiwa deni la kiikolojia ambalo ni lazima lilipwe kwa ruzuku, si mikopo, jambo ambalo lingeyaingiza mataifa katika madeni yasiyo endelevu na kudhoofisha haki za binadamu.”
Licha ya makubaliano yaliyofikiwa katika COP28 huko Dubai kugeukia nishati safi, Global North inaendelea kutanguliza ukuaji wa uchumi wake, kwa kupanua miundombinu yake ya mafuta, gesi na makaa ya mawe. Hii inaongeza deni lake la hali ya hewa linalokua, na wanaharakati wanatoa wito wa kukomesha upanuzi wa mafuta na miradi mipya ya uwekezaji.
Mratibu wa Harakati za Watu wa Asia juu ya Madeni na Maendeleo na Kampeni ya Kimataifa ya Kudai Haki ya Hali ya Hewa, Lidy Nacpil, anasema: “Haikubaliki kwamba serikali za Kaskazini mwa Ulimwengu zinaendelea kukataa wajibu wao wa kutoa fedha za kutosha za hali ya hewa kwa Kusini mwa Ulimwengu. Iwapo mataifa yaliyoendelea yana nia ya dhati ya kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa, ni lazima yakubali shabaha ya ufadhili wa hali ya hewa inayofunika gharama za kupunguza, kukabiliana na hali hiyo, mabadiliko ya haki, hasara na uharibifu. Ulimwengu wa Kusini una haki ya kupata matrilioni, sio mabilioni.”